Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και στα μεταγενέστερα χρόνια, περιλάμβανε τις μαζικές απελάσεις και τις σφαγές των Ελλήνων, με σκοπό τον τερματισμό της συλλογικής ύπαρξης των Ποντίων στην επαρχία της Τραπεζούντας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στις γειτονικές περιοχές.
Ήταν οργανωμένη και πραγματοποιήθηκε από τους Νεότουρκους και στη συνέχεια από τις κεμαλικές αρχές, σε δύο στάδια: 1916–1918 και 1919–1923. Οι τουρκικές αρχές απέλασαν τους Ποντίους από τις κατοικίες τους, υποβάλλοντάς τους σε βιαιότητες, στερήσεις, πείνα και σφαγές, χρησιμοποιώντας τον μουσουλμανικό πληθυσμό, ακόμα και παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους. Η περιουσία των Ποντίων ιδιοποιήθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι επίσης κατέστρεψαν τα πνευματικά, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά τους ιδρύματα.
Ως συνέπεια της γενοκτονίας, οι ανθρώπινες απώλειες των Ελλήνων ξεπερνούν τις 350.000. Επιπλέον, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες αναγκάστηκαν να βρουν καταφύγιο στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.
Η γενοκτονία των Ποντίων ήταν μέρος της αντι-ελληνικής πολιτικής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο 1914–1923.
Στη δυτική Μικρά Ασία οι μαζικές απελάσεις των Ελλήνων ξεκίνησαν την άνοιξη του 1914. Στην αρχή, η πλειονότητα των απελαθέντων κατευθύνθηκε στην Ελλάδα. Από το 1916 άρχισε η μαζική εξόντωση των Ελλήνων. Η αντι-ελληνική πολιτική κορυφώθηκε όταν ο Μουσταφά Κεμάλ, ο πρώτος πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, αποβιβάστηκε στον Πόντο στις 19 Μαΐου 1919. Για τον λόγο αυτό οι Έλληνες του Πόντου τιμούν την επέτειο της γενοκτονίας τους στις 19 Μαΐου.
Μια νέα φάση ανάδειξης του ζητήματος των Ελλήνων του Πόντου ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, όταν διανοούμενοι ποντιακής καταγωγής, με επικεφαλής τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και τον Κώστα Φωτιάδη, ξεκίνησαν την κίνηση «Το Δικαίωμα της Μνήμης».
Ο βασικός σκοπός ήταν η επαναξιολόγηση της ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου, η διεθνής αναγνώριση της γενοκτονίας και η αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης.
Οι ιστορικές μελέτες του ζητήματος στην αρχή δημοσιεύονταν στα ελληνικά, αλλά την τελευταία δεκαετία άρχισαν να εκδίδονται άρθρα και βιβλία και στα αγγλικά.
Η ακαδημαϊκή έρευνα προετοίμασε τη βάση για την αναγνώριση της γενοκτονίας από ορισμένα κράτη, αυτόνομες διοικητικές μονάδες και διεθνείς οργανισμούς. Στη συνέχεια, οι ελληνικές οργανώσεις της διασποράς άρχισαν να συνεργάζονται με αρμενικές και ασσυριακές οργανώσεις τόσο σε επιστημονικές έρευνες όσο και στις προσπάθειες αναγνώρισης.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αποτελεί μία από τις πιο τραγικές σελίδες της ιστορίας του ελληνικού λαού.
Αν η πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας το 1461 σήμαναν το τέλος της ελληνικής πολιτικής παρουσίας στη Μικρά Ασία, η γενοκτονία έθεσε τέλος και στη φυσική τους παρουσία.
Μέχρι σήμερα η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται τη γενοκτονία των Ποντίων, όπως και εκείνη των Αρμενίων. Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει εκατό χρόνια, οι Έλληνες του Πόντου συνεχίζουν με αποφασιστικότητα τον αγώνα τους για την αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης.
Γκεβόργκ Βαρτανιάν
Εμπειρογνώμονας γενοκτονίας, διδάκτωρ ιστορικών επιστημών